خیلی از افراد تصور درستی از ارتباط موثر و برقراری ارتباط با بیمار ندارند به عنوان مثال فکر می کنند همواره باید مطابق میل بیمار رفتار نمود اما این در صورتی است که حقیقت اینگونه نیست.ما در این مقاله قصد داریم تا ابتدا به ایجاد یک دیدگاه مناسب در خصوص ارتباط موثر پرستار و بیمار بپردازیم و سپس راهکارهای کاربردی را در این زمنیه بیان نماییم.

منظور از ارتباط موثر چیست؟

در این مقاله قصد نداریم تا به صورت دانشگاهی و کتابی به این سوال پاسخ دهیمبلکه سعی می کنیم تا ارتباط موثر پرستار و بیمار را به صورت کاملا کاربردی و قابل اجرا در محیط بیمارستان توضیح دهیم.

آیا یادگیری ارتباط موثر پرستار و بیمار تنها در محیط بیمارستان کاربردی است؟

مطمعنا پاسخ به این سوال منفی خواهد بود. اگر به همکاران خود دقت کرده باشید متوجه خواهید شد که اغلب پرستارانی که با بیماران و همکاران خود رابطه ی بهتری برقرار می سازند،در رفتار با اعضای خانواده و همچنین روابط اجتماعی خود در خارج از چهارچوب درمان نیز موفق تر هستند.

اما به چه دلیل؟

درصد بسیار زیادی از مهارتهای ارتباطی پرستاران در زندگی شخصی نیز قابل استفاده است و این خبر بسیار خوبی است زیرا با یک تیر می توان دو نشان را هدف گرفت و با آموزش مهارتهای ارتباطی نه تنها در محیط کار می توان از راندمان بالاتری برخورد بود بلکه از مزیت های ارتباطی ایده آل،در زندگی شخصی نیز بهره مند گردید.

چه نیازی به برقراری ارتباط موثر پرستار با بیمار وجود دارد؟

پرستاران را می توان به دو دسته تقسیم بندی نمود

۱)دسته ای که از شیفت های خود بیزار هستند و همواره در پایان شیفت با اوقات تلخی،شیفت را تحویل پرستار دیگر می دهند.این افراد همواره از برخورد دیگران شاکی هستند و قادر نیستند تا به صورت صحیح ارتباطات خود را مدیریت نمایند.مسلما کار در بیمارستان برای این دسته از پرستاران چیزی جز درد و رنج و ناراحتی به دنبال نخواهد داشت.

۲)دسته دیگر افرادی هستند که سعی می نمایند تا بر دشواری ها و سختی های حرفه پرستاری نیفزایند.این دسته از پرستاران با وجود چالش ها و تنش های موجود تلاش می نمایند تا ارتباطاتی عالی را ایجاد نمایند و خود نیز از آرامش ناشی از این ارتبطات بهره مند گردند.

آیا تنها به دلیل رفاه بیمار باید ارتباط موثر برقرار نمود؟

عده ای تصور می نمایند که هدف از ارتباط موثر پرستار و بیمار تنها فایده ای است که نصیب بیمار می گردد اما حقیقت این گونه نیست.همان طور که میدانید ارتباطات امری دو طرفه است و در این میان هر دو طرف رابطه در نظر گرفته می شوند.

به عنوان مثال اگر شما به عنوان یک پرستار قادر باشید تا با بیمارتان یک رابطه ای ایده آل را تشکیل دهید مطمعنا هم خودتان و هم بیمار از این رابطه بهره مند خواهید شد.به احتمال زیاد تا کنون این موضوع را تجربه کرده اید که اگر یک حس خوب را در فرد دیگری ایجاد نمایید به دنبال آن خود نیز احساس نشاط بیشتری خواهد داشت. بنابراین یکی از راهکارهایی که می تواند به ارتقا نشاط و شادابی پرستاران در محیط بیمارستان منجر گردد برقراری ارتباطی مناسب با اطرافیان و به دنبال آن بهره مند شدن از ایجاد این حس خوب می باشد.

آیا منظور از ارتباط موثر تنها برخورد با مهربانی است؟

عده ای تصور می کنند که زمانی که صحبت از ارتباط موثر پرستار و بیمار می شود منظور فقط موارد زیر است:

لبخند زدن

موافقت کردن

سکوت در برابر اعتراض

هر چیزی که بیمار می گوید درست است

و…

اما موارد گفته شده شاید در شرایط خاص درست و قابل اجرا باشد اما مطمعنا رفتار پرستاران همیشه نباید این گونه باشد. تصور نماید یک بیمار در بخش اورژانس بیمارستان بستری شده است و حال عمومی وی کنترل است اما بیمار به شدت داد و فریاد می کند به نحوی که منجر به ترس و وحشت سایر بیماران بستری گردیده است.اما یک پرستار مجرب در این شرایط چه اقدامی انجام می دهد؟

یک پرستار مجرب تلاش می نماید تا ابتدا با روی خوش و کاملا محترمانه با وی صحبت نماید تا او را متقاعد نماید که سکوت بخش را رعایت کند اما اگر این نحوه برخورد سازنده و کارساز نبود، نیاز به داشتن یک رفتار قاطعانه و محترمانه خود را بیشتر نشان خواهد داد. در واقع وی به گونه ای برخورد می نماید که نه تنها با احترام با بیمار صحیت نماید بلکه با قاطعیت جلوی بی نظمی در بخش را بگیرد. پس منظور ما از ایجاد ارتباط موثر پرستار و بیمار،یک رابطه ی قاطعانه و محترمانه می باشد.

۱۰نکته اساسی در ارتباط موثر پرستار با بیمار 

در این قسمت به ده نکته اشاره خواهیم نمود که با رعایت آنها می توان مهارت های ارتباطی خود را با بیمار ارتقا داد

۱)آهسته و شمرده صحبت نماید

با توجه به شلوغ بودن بخش های و همچنین زیاد بودن کار پرستار اغلب فرصت کمی برای صحبت با بیماران وجود خواهد داشت که این موضوع گاهی منجر به صحبت سریع با بیماران میگردد.این شیوه ی صحبت نمودن در بهترین حالت منجر به عدم تفهیم بیمار خواهد گشت اما گاهی اوقات نیز بیمار یک موضوع را اشتباه متوجه می شود که این امر خطرناک تر و جدی تر خواهد بود.بنابراین بهتر است که پرستاران کلمات و جملات را واضح و شمرده بیان نمایند.

اما چگونه می توان به صورت شمره و واضح صحبت نمود؟

تمرین خودکار!

این تمرین به این گونه است که شما یک خودکار(ترجیحا تمیز!)را بین دندان های خود قرار می دهید و سعی می کنید تا یک متن یا یک جمله را با صدای بلند بخوانید.به احتمال زیاد در زمان انجام دادن این تمرین در عضلات صورت خود درد احساس خواهید نمود که نشان از درست بازنشدن دهان شما هنگام ادای کلمات می باشد.

به عنوان مثال به حرکات دهان و لب گویندگان خبر توجه داشته باشید متوجه باز و بسته شدن کامل دهان آن ها خواهید گردید به گونه ای که اگر صدای تلویزیون را نیز قطع نماید بخشی از صحبت های آن ها را نیز متوجه خواهید شد.باز و بسته شدن کامل دهان منجر به ادای کلمات به صورت کاملا واضح و شمرده خواهند گردید.

بنابراین سعی نمایید تا تمرین خودکار را هر روز به مدت حداقل ۵ دقیقه انجام دهید.

۲)واضح صحبت نماییم و نه بلند!

این موضوع مخصوصا در مورد افراد سالمند صادق است و عده ای از پرستاران تصور می نمایند که گوش تمامی بیماران سالمند سنگین است و تلاش می کنند تا بلند صحبت نمایند اما صحبت نمودن با صدای بلند چاره کار نیست بلکه همان طور که گفته شد باید سعی شود تا برای ایجاد ارتباط موثر پرستار و بیمار به صورت واضح و شمرده با بیماران مخصوصا سالمندان صحبت نماییم.(البته این در حالی است که گوش بیمار واقعا سنگین نباشد!)

پس اگر هنوز تمرین خودکار را جدی نگرفته اید سعی کنید تا ۵ دقیقه از وقت خود را به آن اختصاص دهید.

۳)از بیان لغات تخصصی خودداری نماییم

برخی از پرستاران سعی می کنند تا برای اثبات علم و دانش خود به بیمار از لغاط تخصصی استفاده نمایند.در این شرایط شاید بیمار احساس کند که پرستار واقعا اطلاعات تخصصی و بالایی دارد اما از مطالبی که به وی گفته شده است برداشت درستی نخواهد داشت. بنابراین سعی نماییم تا از کلماتی استفاده نماییم که بیمار به صورت کامل متوجه آن گردد زیرا عدم رعایت نکته فوق می تواند یکی از بزرگترین موانع ارتباط موثر پرستار و بیمار گردد.

۴)متناسب با مخاطب خود صحبت نماییم

مطمعنا کلماتی که پرستار در زمان صحبت با پزشک استفاده می نماید با کلماتی که در گفت وگو با بیمار به کار می برد،متفاوت هست و در ضمن کلماتی که در صحبت با یک بیمار تحصیل کرده استفاده می شود با یک بیمار بی سواد متفاوت خواهد بود.

۵)گوش کردن فعالانه

یکی از مهارت های بسیار مهم و اساسی برای پرستاران توانایی گوش کردن فعالانه است.مهارت گوش کردن به طرز شگفت آوری می تواند مهارت های ارتباطی یک پرستار را ارتقا دهد.زیرا گاهی اوقات گوش کردن به صحبت های بیمار می تواند از متقاعدسازی بیماران بسیار موثرتر باشد. بنابراین یک پرستار مجرب تلاش می کند تا در کنار صحبت با بیمار به صورت کاملا کاربردی و موثر از سکوت و گوش کردن فعالانه بهره ببرد.

۶)بازتاب دادن(اصلی مهم در ارتباط پرستار و بیمار)

یکی دیگر از نکات مهم در ارتباط موثر پرستار و بیمار توانایی بازتاب دادن و بیان نکات مهم صحبت های بیمار است.در واقع پس از بیان چند جمله از سوی بیمار سعی نماییم تا در خصوص خلاصه ای از صحبت های وی را بیان نماییم.این کار منجر می شود تا در درجه اول بیمار حس خوبی از توجه ما به خودش داشته باشد و در ضمن اگر در قسمتی دچار کج فهمی شده ایم با بیان دوباره آن متوجه اشتباه خود خواهیم گشت.

حالت ایده آل این است که سعی نماییم تا پس از بیان چند جمله،خلاصه ای از صحبت های وی را بازگو نماییم اما اگر فرصت انجام آن را نداریم می توان حداقل در پایان صحبت های بیمار به ذکر خلاصه ای از مطالب گفته شده پرداخت.

۷)زبان بدن در ارتباط موثر پرستار و بیمار

یک قسمت عمده از مطالبی را که ارسال می نماییم به زبان بدن ما مربوط می شود.زبان بدن تنها به حرکات دست مربوط نمیشود بلکه حالات صورت،ارتباط چشمی،نحوه نشستن،نحوه دست دادن و … تماما در حیطه زبان بدن قرار می گیرد.

در منابع مختلف بیان شده است که هر کدام از حرکاتی که شخص مقابل انجام میدهد بیان گر موضوع خاصی است به عنوان مثال اگر مخاطب شما در زمان صحبت دست به سینه می باشد نشان از گارد بسته وی دارد.اما این مسائل در فرهنگ های مختلف متفاوت است و در این مقاله نیز قصد نداریم تا به بیان تک تک معانی زبان بدن بپردازیم.

اما آنچه اهمیت دارد عدم تضاد بین زبان بدن و محتوای کلام ما می باشد به عنوان مثال اگر یک پرستار بگوید به بیمار بگوید که درمان و ارائه خدمات به وی از همه چیز برای تیم درمان مهم تر است اما در زمان صحبت با او به زمان نگاه نماید و توجه به وی نکند،مطمعنا بیمار متوجه یک تضاد واضح بین صحبت های پرستار و اعمال وی خواهد گشت و پیش خود می گوید اگر من برای پرستار مهم هستم پس چرا او حتی زحمت نمی کشد که به من نگاه کند!

بنابراین تلاش نماییم تا در زمان صحبت با بیماران اعمال ما و گفتار ما هماهنگ و متناسب با هم باشند.

۸)تاثیر شناخت موانع ارتباطی در نحوه ارتباط پرستار با بیمار

هر پرستار در روند برقراری ارتباطات خود دچار چالش خواهد شد و در واقع موانعی را در برخورد با دیگران خواهد یافت.این موانع شاید در ابتدا منجر به تضعیف روحیه و ناامید شدن پرستار گردد اما اگر معقولانه با آنها برخورد شود می توان از آنها بهترین بهره را برد.

این موانع نقاط ضعف افراد هستند و اگر یک پرستار قادر باشد آنها را به خوبی شناسایی نماید می تواند با بررسی آن به یک راهکار منتطقی دست یابد و مهارتهای خود را در زمینه های مختلف ارتقا دهد.

بنابراین اگر در روند یادگیری مهارتهای ارتباطی به مشکل برخوردیم دلسرد نشویم و بدانیم که این موانع منجر به رشد و تعالی خواهد گشت.

۹)زبان خارجی یاد بگیرید!

شاید عجیب و غریب به نظر برسد اما یادگیری یک زبان خارجی می تواند دیدگاه شما را نسبت به کلمات و بیانتان بهبود ببخشد.این موضوع در خصوص زبان مادری شما نیز صادق است.در واقع اگر یک زبان دیگر را آموزش ببینید قادر خواهید بود تا از زبان مادر خود نیز به شوه ای موثر تر بهره مند شوید!

 ۱۰)مقاله ای که در روزنامه سپید به چاپ رسیده است را مطالعه نمایید.

پیشنهاد می نمایم مقاله ای با نام “۷ راهکار جهت ارتباط موثر با بیماران”را که در روزنامه سپید به چاپ رسیده است را مطالعه نمایید تا با نکات  دیگری جهت ارتباط با بیمار آشنا شوید.

نکته پایانی و تکمیلی ارتباط موثر پرستار و بیمار

یکی از مهم ترین مهارتهایی که پرستاران به آن نیازمند میباشند مهارت مدیریت خشم است.همان طور که می دانید یک پرستار در طول روز با اقشار متفاوت و فرهنگ های متفاوتی در ارتباط است بنابراین امکان عصبانیت و نارضایتی وی وجود خواهد داشت.