ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ پزشک و ﺑﻴﻤﺎر در ﻗﻠﺐ ﻃﺒﺎﺑﺖ ﺟﺎی دارد و ﻣﺤﻮر ﻫﻤﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻟﻴﻨـی و ﺳﻨﮓ زﻳﺮﺑﻨﺎی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮب پزشکی ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ نشان داده اﺳﺖ ﻛﻪ ۶۰-۸۰ درﺻﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ های پزشکی و درﺻﺪ ﻣﺸﺎﺑﻬـی از ﺗﺼﻤﻴﻢ های درﻣﺎﻧـی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ پزشکی اﻧﺠﺎم ﻣـی ﮔﻴﺮد. اﺳﺎس ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ پزشکی ﻛﻪ ﺧﻮد پایه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی پزشکی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـی آﻳﺪ، ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ.
ارتباط مناسب پزشک و تاثیر مستقیم آن در درمان
(بخش ۱)
ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ پزشک و ﺑﻴﻤﺎر در ﻗﻠﺐ ﻃﺒﺎﺑﺖ ﺟﺎی دارد و ﻣﺤﻮر ﻫﻤﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻟﻴﻨـی و ﺳﻨﮓ زﻳﺮﺑﻨﺎی ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮب پزشکی ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ نشان داده اﺳﺖ ﻛﻪ ۶۰-۸۰ درﺻﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ های پزشکی و درﺻﺪ ﻣﺸﺎﺑﻬـی از ﺗﺼﻤﻴﻢ های درﻣﺎﻧـی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ پزشکی اﻧﺠﺎم ﻣـی ﮔﻴﺮد. اﺳﺎس ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ پزشکی ﻛﻪ ﺧﻮد پایه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی پزشکی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـی آﻳﺪ، ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ.
ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﺎرآﻣﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳـی ﻋﻼﻳﻢ ﺟﺴﻤـی ﺑﻴﻤﺎری ﺑﺴﺘﮕـی دارد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳـی ﻋﻼﻳﻢ ﺟﺴﻤـی ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رﻳﺸﻪ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـی ﻳﺎ روان ﺷﻨﺎﺧﺘـی داﺷﺘﻪ و ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻠﺰم طرح های درﻣﺎﻧـی ﻣﺘﻔﺎوﺗـی هستند نیز ارتباط دارد. ﻣﺸﻜﻼت ارﺗﺒﺎﻃـی پزشک و ﺑﻴﻤﺎر روی ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی مختلف ﻣﺮاﻗﺒﺖ پزشکی شامل ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮح ﺣﺎل، ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درمان ها اﺛﺮ ﻣـیﮔﺬارد. ﺑﻌﻀـی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺮس و ﻧﺎراﺣﺘـی، ﻧﺎﺷـی از ﻣﺸﻜﻼت ارﺗﺒﺎﻃـی اﺛﺮات ﻣﻨﻔـی روی ﺳﻼﻣﺘـی ﺑﻴﻤﺎر –و احتمالاً پزشک- گذاشته و با ارتباط و فهم بهتر ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻼﻳﻢ ﺑﻴﻤﺎر، پزشک ﻣﺮاﻗﺒﺖ پزشکی ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮی ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.
ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣـی دﻫﺪ، در ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎ وﺟﻮد ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺪی در ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط در ﻛﺎر پزشکی و ﺑﺎﻟﻴﻨـی اﻣﺮی ﻣﻌﻤﻮﻟـی اﺳﺖ و آﮔﺎﻫـی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃـی ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ. ﺿﻌﻒ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃـی اﺛﺮات زﻳﺎن آوری روی اﺑﻌﺎد ﺟﺴﻤـی، رواﻧـی، اﺟﺘﻤﺎﻋـی و اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘـی دارد و ﺑﺮرﺳـی ﺷﻜﺎﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ پزشکان ﻧﺸﺎن ﻣـی دﻫﺪ، ﺑﺴﻴﺎری از اﻳﻦ ﺷﻜﺎﻳﺎت ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻋﻠﻤـی و ﻛﺎراﻳـی پزشک ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤـی ﺷﻮد، ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺎﺷـی از ﻧﺤﻮه ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗـی ﻣـی ﺗﻮان ﮔﻔﺖ، دﻟﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳـی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻜﺎﻳﺎت و ﺗﺨﻠﻒﻫﺎی پزشکی، ﺧﻄﺎﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃـی اﺳﺖ. راﺑﻄﻪ دکتر و ﺑﻴﻤﺎر از ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز از اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻـی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ.
ﺳﻮﮔﻨﺪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺑﻘﺮاط، اﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن و ﻋﻠـی اﺑﻦ اﻫﻮازی، ﻣﻮن ﭘﻴﻠﻪ، ژنو، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان و ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ. ﻣﻮﺿﻮع ارﺗﺒﺎط پزشک و ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻮﺿﻮﻋـی ﺟﺬاب اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠـی ﺑﻪ آن زﻳﺎد ﺑﻮده و ﻣﻮﺿﻮﻋـی ﺑﻪ روز اﺳﺖ. اﻣﺮوزه ﻣﺪل ارﺗﺒﺎﻃـی از ﻣﺪل ﻗﺪﻳﻤـی ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ پزشک و ﺑﻴﻤﺎری ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﻣﺪل ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺤﻮر و اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻮر ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧـی ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ. یک ارﺗﺒﺎط ﻛﺎﻣﻞ، درﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ یک ﺿﺮورت ﺑﺮای پزشک و ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻬﺪاﺷﺘـی اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻼﻣﺘـی ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺆﺛﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
تعریف ارتباط
ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﻓﺮدی ﻓﺮآﻳﻨﺪی ﺗﺒﺎدﻟـی، هدفمند، ﭼﻨﺪﺑﻌﺪی ﺑﺮﮔﺸﺖ ناپذیر و اﺣﺘﻤﺎﻻ اجتناب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. در ﻣﺠﻠﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﺶ از ﭘﺎﻧﺰده ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎﻧـی اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻳﻜـی از اشتراکات ﺗﻌﺎرﻳﻒ ارﺗﺒﺎط اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕـی ارﺗﺒﺎط را ﻓﺮآﻳﻨﺪ ارﺳﺎل و درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺎم ﻣـی داﻧﻨﺪ.
ارﺗﺒﺎط یک ﺗﺒﺎدل اﺳﺖ. ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﻗﺪﻳﻤـی ارﺗﺒﺎط را ﻓﺮآﻳﻨﺪی ﺧﻄـی می داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻃـی آن ﻣﻨﺒﻊ، ﭘﻴﺎم را ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻨﺪی و ﺑﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣـی ﻛﻨﺪ، اﻣﺎ اﻛﻨﻮن دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎی ﺗﺒﺎدﻟـی ﺟﺎی اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اند. در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﻮﻳﺎ و ﻣﺘﻐﻴﺮ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﺄﺛﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮارﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در یک ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﺳﻮﻳﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد. ارﺗﺒﺎط ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﻓﻬﻢ ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺖ
ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺒﺎط ﮔﻴﺮی اﺳﺖ و ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻮﻳﺎی ﺻﺤﺒﺖ کردن و ﮔﻮش ﻛﺮدن اﺳﺖ. ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﻮش ﻛﺮدن اﺳﺖ ﺗﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن.
ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻣﻬﺎرت ﻫﺎ اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ آنها درک ﻧﻘﻄﻪ نظرهای طرف ﻣﻘﺎﺑﻞ و ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎی ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ. ﺑﻬﺮه وری در ﻛﺎرﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺴﺐ ﺗﻮاﻧﺎﻳـی ﺑﺮﻗﺮاری یک ارﺗﺒﺎط ﺧﻮب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـی ﻳﺎﺑﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﮋوﻫﺸـی ﻧﺸﺎن ﻣـی دهد ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد در ﻫﺮ ﺳﻨـی ﻣـی ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻬﺎرت های خاص ارتباطی خود را بیاموزند به طوری که به بهبود روابط و افزایش کارایی شغلی آنها منتهی شود.
ﭼﻬﺎر ﻫﺪف اﺻﻠـی در ارﺗﺒﺎط ﻣﺆﺛﺮ پزشک و ﺑﻴﻤﺎر وﺟﻮد دارد.
۱- تبادل اطلاعات
۲- ایجاد فهم مشترک
۳- ایجاد اعتماد
۴- رسیدن به تصمیمات مورد توافق دو طرف
ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧـی در ﺳﺎل ۱۹۹۳ ﻣﻴﺰﮔﺮدی ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن درﺑﺎره ارﺗﺒﺎط پزشک و ﺑﻴﻤﺎر در ژﻧﻮ ﺑﺮﮔﺰار ﻛﺮد و ﻣﻬﺎرت های ارﺗﺒﺎﻃـی ﺿﺮوری ﺑﺮای داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن پزشکی را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی، ﺑﺤﺚ را در بخش دوم اداﻣﻪ خواهیم داد.