در واقع، اخلاق به مجموعه اعتقادات ذهنی، باورها و ارزش داوري هاي انتزاعی محدود نمی شود؛ بلکه نحوه خاصی از منش افراد در انتخاب ها و اولويت هاي زندگی ما است.
الزام به اخلاق و رفتار حرفه اي یکی از موارد مهم در جوامع بشري به شمار می آید؛ از ديرباز در علوم پزشکی مبحث اخلاق و رفتار حرفه اي از اهمیت ویژه اي برخوردار بوده است؛
در واقع، اخلاق به مجموعه اعتقادات ذهنی، باورها و ارزش داوري هاي انتزاعی محدود نمی شود؛ بلکه نحوه خاصی از منش افراد در انتخاب ها و اولويت هاي زندگی ما است.
در مبحـــث اخلاق و رفتار حرفه اي، همان گونه که از نامش بر می آید، به صورت مجموعه اي از باید و نبایدهایی است که خطاب به حرفه مندان یک رشته و در ارتباط با مسئولیت هاي حرفه اي آن ها می باشد.
امروزه مسئولیت هاي اخلاقی در طیفی از وظايف هاي فردي و شغلي به حساب مي آيند. اصولا افراد حرفه اي در هر شغلی می توانند تصمیم بگیرند که چه رفتاري منطقی تر و البته موثر است.
مقوله اخلاق و رفتار همواره در میان فلاسفه و دانشمندان مطرح بوده و از قدیمی ترین نظام اخلاقی می توان به نظام ارسطویی اشاره کرد که بر اساس چهار مقوله ناشی از چهار قوه شهوي، غضبی، عامله و عاقله منجر به فضيلت ها و رذيلت ها اشاره داشته است.
از طرفي میزان توسعه و رشد اخلاق و رفتار حرفه اي بستگی به میزان کارکرد موفق آن دارد. هر ميزان كه اعتبار و مزایاي حاصل از رعایتش فراگیرتر باشد، میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتري برخوردار خواهد بود. هم چنين هر چقدر محدودیت هاي اعمال شده ناشی از اصول اخلاق حرفه اي منطقی تر و در رشد سازمان موثرتر باشـــد، پایبندي به آن محکم تر خواهد بود.
با رشد زندگی اجتماعی، مسئله اخلاق و رفتار حرفه اي نيز شکل گسترده و پیچیده تري به خود گرفته است و بالتبع آن تعریف اخلاقی روابط ميان انسان ها در جامعه و نيز تشخیص مصادیق اخلاقی از غیر اخلاقی دشوار تر گردیده است.
رفتار اخلاقی در هر سازمان به طور ویژه خدماتی، منوط به شـــناخت ارزش ها و ضد ارزش هاست. پنج نظام عمده اخلاقی در بیان اخلاق حرفه اي وجود دارد. که شامل: نظام فایده گرا، وظیفه گرا، عدالت گرا، آزادي گرا و خیر گرا.
وجود معیارهاي اخلاق و رفتار حرفه اي به كاركنان سازمان خدماتي مانند مراكز درمان کمک می کند تا ايشان نقش هاي خود را به روشنی درك كرده و ایفا نمایند.
مطالعه تقريبا تمامي مطالعات صورت گرفته در كشورمان از منظر رضايت سنجي كيفيت ارائه خدمات درماني، موارد رفتاري و ارتباطي درمانگر و كاركنان را همواره در صدر نياز مخاطبان نشان مي دهد.
از سوي ديگر، نارضايتي و احيانا شكايت از درمانگر و مراكز درماني به همين رفتار حرفه اي و نقص مهارت هاي موثر ارتباطي میانشان، همواره يكی از علل ثابت و شایع است.
همان طور که می دانید، برای دانشجویان علوم پزشکی همراه داشتن یک درمانگر راهبر (Mentor) که به عنوان یک مربی رفتاری حضورفعالی دارد، احتمالا یکی از ارزشمندترین منابع در مسیر تبدیل شدن به یک درمانگر حرفه ای خواهد بود.
در بسیاری از کشورها برنامه بازگشت به دانشکده پزشکان (DBTS) برگزار می شود که هدف از آن الهام بخشیدن به نسل جدید پزشکان است. در این برنامه، پزشکان و سایر درمانگران با دانش آموزان جوان در مورد رفتار حرفه ای در علوم پزشکی، به طور ویژه برای افرادی که در گروه های قومی و نژادی مختلف بوده و نیازمند تبادلات بیشتر خرده فرهنگ ها هستند صحبت کنند.
نتایج مطالعات نشان می دهد، رویکرد مربیگری با کمک متخصصین خوش نام و حرفه ای می تواند منجر به افزایش موفقیت در آموزش علوم پزشکی دانشجویان و گسترش رفتار حرفه ای در محیط کار شود. به بیان دیگر، این هدایت و راهبری برای دانشجویان علوم پزشکی به نوبه خود موجب ایجاد و گسترش چرخه انتقال مهارت (شامل دانش و تجربه) گردیده که توفیق ماندگاری خواهد داشت.
امید است تا با الگوپذیری از این تجربه های موفق بتوانیم هر چه بیشتر بر ارتقای حقوق شهروندی در حوزه سلامت و بهبود رضایتمندی مراجعین قدم برداریم.
دکتر نصیر دهقان
مدیر دپارتمان مدیریت سلامت دانشگاه علم و فرهنگ
پزشک متخصص توسعه مهارت های فردی، مدیکال منتور