هنر ارتباط موثر پزشک با بیمار خود نقش بسزایی در درمان بیمار و اعتماد بیمار به پزشک خود دارد.
در بخش قبل اشاره کردیم که ارتباط یک تبادل است و یکی از مهمترین وسیله ارتباط گیری مکالمه است که میتواند در دو حالت صحبت کردن یا گوش دادن باشد.
به گونه ای ارتباط گرفتن با دیگران یک مهارت است که در این بخش با عنوان مهارتهای ارتباطی و مهارت ارتباط پزشک با بیمار به آن می پردازیم.
هنر ارتباط موثر پزشک با بیمار خود نقش بسزایی در درمان بیمار و اعتماد بیمار به پزشک خود دارد.
به طور کلی دو دسته مهارت در جهت ارتباط پزشک و بیمار مطرح است:
۱– مهارتهای ارتباطی پایه
۲– مهارتهای ارتباطی پیشرفته
مهارت های ارتباط پایه:
الف) مهارت های بین فردی پزشک و بیمار
ب) مهارت های گردآوری اطلاعات
ج) مهارت های ارائه اطلاعات و آموزش بیمار
الف)مهارت های بین فردی پزشک و بیمار
به مهارت های اصلی گفته می شود که به ارتباط موثر کمک میکند. توجه پزشک کاملا به بیمار است و محیطی ایجاد میکند که بیمار اعتماد به نفس بالایی داشته باشد.
بعضی از این مهارت ها عبارتند از:
۱– محیط فیزیکی مناسب مانند:
طرز چیدن صندلی ها که نه خیلی نزدیک و نه خیلی دور باشد، خصوصی بودن محیط ، قرار دادن پرده ای برای معاینه و …
۲– سلام و احوال پرسی کردن:
نخستین برخورد پزشک در جذب و اعتماد بیمار یا بی اعتمادی و دفع وی نقش با اهمیتی دارد.اولین اثری که پزشک روی بیمار میگذارد خیلی مهم است.
در دقایق اول بیمار تصمیم میگیرد احساس راحتی میکند یا خیر؟ و اثرات اولیه بستگی به این دارد که پزشک چگونه توجه و رفتار میکند.
سلام گرم و احوال پرسی با روی گشاده باعث حفظ شان و منزلت بیمار و افزایش کارایی خواهد شد.
۳– سوال از بیمار: دلیل مراجعه را جویا شود.
۴– گوش دادن فعال: با استفاره از مهارت های آن شامل:
الف) مهارتهای توجه مانند تحرک جسمانی به طور مثال با تکان دادن سر یا نگاه کردن
ب) مهارتهای پیگیری مانند استفاده از تشویق، سوالات کوتاه و سکوت توجه آمیز
ج) مهارتهای انعکاسی مانند توضیح مطالب گفته شده یا انعکاس احساسات با گفتن کلماتی مانند درست است و میفهمم تا بیمار متوجه شود که توجه پزشک کاملا به سوی اوست.
۵– همدلی، صمیمیت و گرمی – خوش زبانی – احترام – مدارا و مهربانی کردن – حلم و بردباری – فروتنی – تقوا – ایجاد امیدواری – ایجاد اعتماد به نفس – راز داری و … باید در ارتباط پزشک با بیمار لحاظ شود.
موارد فوق در قلب مهارتهای بین فردی قرار دارند.
پزشک باید با احترام، علاقه، صمیمیت و مهربانی با بیمار رفتار کرده و به او توجه نشان دهد.همدلی پزشک یعنی من میتوانم شما باشم یا من شما هستم.
که با احساس همدردی متفاوت است که من میخواهم به شما کمک کنم
۶– توجه به جنسیت ، عوامل فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی بیمار:
فهم این مطلب برای پزشک لازم است که تنها دانستن چگونگی تشخیص بیماری مهم نیست، بلکه نحوه شناسایی و پاسخگویی به واکنش های هیجانی بیمار نسبت به بیماری و عوامل زمینه ای-فرهنگی-اجتماعی-اقتصادی و توجه به جنسیت نیز مهم است.
۷– زبان:
پزشک باید از قابل فهم بودن کلمات برای بیمار مطمئن باشد.
باید کلمات فنی به کار برده شده را بررسی و در بعضی موارد از آنها استفاده نکند.
از به کار بردن کلماتی که باعث ترس و نگرانی بیمار می شود مانند سرطان ، تومور و … با احتیاط استفاده کند
۸-ارتباط غیر کلامی:
کانالهای برقراری ارتباط غیر کلامی مانند حرکات بدنی یا رفتار حرکتی شامل:
بیان چهره ای ،حرکات چشمی ، وضع قرار گیری بدن و اشارات بدن (ژست ها) است.
حین مشاهده چهره های برقرارکننده ارتباط متوجه وضع عاطفی یا عواطف موجود در ارتباط شده
و می تواند بفهمد آیا مخاطبش شاد یا غمگین، هوشیار یا حواس پرت، خواب آلود، بی قرار یا مضطرب است؟
رفتار غیر کلامی به ویژه بیان چهره ای و چشمی به بافت و فرهنگ ارتباط برمی گردد.
۹– تشریک مساعی و همکاری:
تبادل نظر و همکاری متقابل با بیمار احساس یک ارتباط مشترک و موفق در مراجعه کننده ایجاد می کند.
۱۰– خاتمه دادن مصاحبه:
علاوه بر مهارتهای آغاز و تداوم مصاحبه، خاتمه دادن نیز مهم است.
در پایان باید مطالب را خلاصه و به بیمار اجازه داد اگر سوالی دارد، بپرسد.