قصورات پزشکی اتفاق می افتد زیرا پزشکان هم مانند سایر انسان ها جایزالخطا هستند. همان گونه که هر فردی در طول زندگی خود تصمیمات اشتباه می گیرد و یا گام های اشتباهی برمی دارد پزشک هم گاهی اشتباه می نماید. اما به دلیل حساس بودن و تخصصی بودن این رشته،قصورات پزشکی حساسیت ویژه ای از نظر بیماران دارد بنابراین بسیار اهمیت دارد که یک پزشک چگونه اشتباهات احتمالی را مدیریت می نماید.

اشتباهات پزشکی چگونه رخ می دهند؟

قصورات پزشکی الزاما ناشی از سطحی نگری و یا کم ارزش بودن جان بیماران،از سوی پزشک نیست.

بلکه عوامل متعددی در خصوص قصورات پزشکی می تواند تاثیر گذار باشد.

به عنوان مثال:

۱)سطح علمی نامناسب پزشک

۲)متوجه نشدن دقیق شرایط بیمار و به دنبال آن تصمیم گیری نادرست

۳)عدم تمرکز حواس در لحظه ویزیت بیمار

۴)عوامل محیطی

۵)کمبود خواب

۶)ویزیت بیماران در مدت زمان کوتاه(مخصوصا در مراکز دولتی)

تمامی عوامل فوق می تواند در قصورات پزشکی احتمالی تاثیر گذار باشد.

آیا پزشکان در خصوص بیان قصورات پزشکی به بیمار مسئولند؟

یکی از وظایف پزشکان صادق بودن در خصوص بیماران است. این موضوع زمانی مهم تر می شود که بیمار از مشکلات جدی به دنبال تشخیص و یا درمان اشتباه پزشک رنج می برد. در ضمن همان گونه که قبلا توضیح داده ایم اصل رابطه ی پزشک و بیمار

بر اساس صداقت و راستگویی از سوی دوطرف استوار است.

آیا تمامی قصورات پزشکی را باید به بیمار گفت؟

به صورت کلی بر اساس اخلاق پزشکی حتی قصورات و اشتباهات جزیی نیز باید با بیمار به اشتراک گذاشته شود. اما در یک صورت می توان این اشتباهات را با بیمار مطرح نکرد و آن هم وجود یک ضرورت و یا یک توجیه مناسب است. در واقع اگر پزشک احساس کند که برای مخفی ساختن اشتباه خود، توجیه مناسبی وجود دارد،می تواند این موضوع را مطرح نسازد. اما پزشک باید بتواند از توجیه و دلیل خود در محافل مختلف دفاع نماید به عنوان مثال اگر بیمار از او شکایتی را صورت داد وی باید قادر باشد با ارائه دلیل و مدرک مناسب،از خود دفاع نماید.

آیا افشای قصورات پزشکی اعتماد بیماران را نسبت به پزشک کم نمی کند؟

بسیاری از بیماران نسبت به پزشک و تعدادی نیز نسبت به سیستم پزشکی اعتماد خود را از دست می دهند. اما ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر اطلاعات کافی در اختیار بیمار قرار نگیرد کاهش اعتماد وی چندین برابر می شود و امکان شکایت وی از پزشک افزایش خواهد یافت.

آیا با اطلاع یافتن بیمار،منجر به طرح شکایت از سوی او خواهد شد؟

بسیاری از بیماران زمانی که پزشک آنها به صورت صادقانه اشتباه صورت گرفته را با آن ها مطرح می سازد،از شکایت علیه او صرف نظر می نمایند.

و اکثر شکایات به این دلیل است که بیماران تمایل دارند جلسه ای تشکیل شود تا به صورت شفاف در خصوص پرونده ی آنها تصمیم گیری شود. بنابراین منطقی به نظر میرسد که پزشکان با بیمار خود به صورت شفاف موضوعات را مطرح نمایند.

اگر متوجه قصورات توسط سایر اعضای تیم درمان شدیم چه اقدامی باید صورت دهیم؟

امکان این موضوع وجود دارد که یک پزشک متوجه اشتباهات سایر اعضای تیم درمانی گردد. این یک موقعیت حساس و تصمیم دشواری برای پزشک به شمار می رود زیرا در این شرایط باید منطقی ترین تصمیم اتخاذ گردد.

اما اقدام صحیح چیست؟

پزشک مشاهده کننده ابتدا باید مطمعن گردد که چنین اشتباهی رخ داده است و نمی توان بر اساس حدث و گمان فرد دیگری را محکوم نمود. سپس پزشک اشتباه رخ داده شده را ارزیابی می نماید و بر این اساس تصمیم گیری می نماید. توصیه می شود ابتدا به صورت کاملا محترمانه این موضوع،با خود شخص خاطی در میان گذاشته شود و به گونه ای رفتار شود که او به اطلاع رسانی بیمار تشویق گردد. اما در موارد جدی و حیاتی و یا اگر وی به توصیه های پزشک توجه نداشته باشد نیاز است که مداخله ی اساسی تری صورت گیرد که پیشنهاد میشود این موضوع از طریق قوانین بیمارستان پیگیری گردد.

مثال ۱

یک کودک سه ماهه با بیماری نقص دیواره بین بطنی به شما مراجعه می نماید وی امکان دارد که به زوردی دچار نارسایی احتقانی قلب گردد و شما برای وی دیگوکسین تجویز می نماید اما چند دقیقه بعد کودک دچار استفراغ می گردد و سپس به دلیل ایست قبلی فوت می نماید.زمانی که شما نسخه تجویزی خود را بررسی می کنید متوجه میشود که در نوشتن دوز دارو از اعشار استفاده نکرده اید!! و کودک چندین برابر مورد نیاز دارو دریافت کرده است

اقدام بعدی شما چیست؟

خب این شرایط واقعا نادر و دردناک است و همین موضوع بیان اشتباه  را بسیار سخت می نماید. اما باید در نظر داشت که خانواده کودک به هر حال از اتفاقات صورت گرفته با خبر خواهند شد بنابراین بهتر است که خود در این راستا پیش قدم شویم. زیرا اگر صادقانه و با ابراز تاسف این موضوع را با بیمار در میان گذاریم نارضایتی بیماران کمتر خواهد گشت. البته به احتمال زیاد خانواده کودک از پزشک شکایت خواهند نمود اما مسلما برخورد مناسب و صادقانه با آن ها تاثیر بسیار زیادی در تصمیمات نهایی آن ها خواهد داشت.

مثال ۲

تصور نمایید که والدین یک کودک او را به دلیل آبریزش بینی به نزد شما می آورند و شما نیز پس از ارزیابی اولیه تصمیم میگیرد که واکسن های وی را نیز به او بزنید اما پس از آن متوجه می شوید که کودک یک هفته قبل برای انجام واکسیناسیون مراجعه کرده بود.

آیا این موضوع را با بیمار در میان می گذارید؟

این اتفاق خیلی موضوع مهمی نیست و تنها یک واکسناسیون غیر ضروری برای کودک انجام شده است اما در صورتی که همین موضوع را با خانواده کودک در میان گذاریم نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. اگر خانواده کودک،خود متوجه چنین اقدامی گردد مطمعنا اقدامات بعدی و شکایت از سوی آن ها بعید نخواهد بود

مثال۳

بیماری به شما مراجعه می نماید که روز قبل نیز مراجعه کرده و با تشخیص پیلونفریت انتی بیوتیک عضلانی دریافت کرده است و سپس با داروی خوراکی مرخص شده است. اما امروز با حالت تهوع و عدم توانایی مصرف آنتی بیوتیک مراجعه نموده و شما بیمار را برای پذیرش آماده می نمایید. اما احساس می کنید که این بیمار باید روز گذشته بستری می شده است.

آیا به خانواده بیمار می گویید که پزشک روز قبل دچار خطا در نحوه درمان شده است؟

در اغلب اوقات روش های درمانی متفاوتی برای درمان وجود دارد که الزاما هیچ کدام درست و یا غلط نیست و این بر اساس تجربه و تشخیص پزشک است که تصمیم می گیرد کدام درمان را اجرایی نماید. بنابراین اگر روند درمان پزشک دیگر با ما متفاوت است دلیل بر قصورات پزشکی نمی باشد. در ضمن بیان این مسئله تاثیری در بهبودی بیمار نخواهد داشت و آنجه اهمیت دارد شرایط کنونی است که بیمار در اختیار ماست و می توانیم درمان مناسب را برای او آغاز نماییم.