دادن خبر بد به بیمار یکی از تلخ ترین و بدترین اتفاقات هر پزشک به شمار می آید. این امر مخصوصا در مواردی صادق است که قرار باشد خبر فوت یا معلولیت و یا بیماری های صعب العلاجی را به بیماران دهیم. بنابراین در این مقاله تلاش نموده ایم تا راهکارهایی را ارائه نماییم تا به وسیله ی آن دادن خبر بد به بیمار را تسهیل نماییم.

مراحل دادن خبر بد به بیمار کدام است؟

با توجه به پیچیده بودن انجام این کار سعی کرده ایم تا کل مطلب را به مراحل و قسمت های مختلف تقسیم نماییم.

این مراحل شامل قسمت های زیر می باشند:

فراهم کردن پیشنیازها

یکی از اصول اولیه و ضروری در این راستا فراهم ساختن پیشنیازهای این گفت و گو است. ایجاد شرایطی مناسب و به دور از عوامل مزاحم محیطی و همچنین ایجاد شرایطی که بیمار در آن احساس آرامش داشته باشد امری ضروری است.

در ضمن یکی دیگر از اصول اولیه،توجه کامل به بیمار است به این صورت که تلفن همراه را در حالت بی صدا قرار دهیم و یا از دیگران(به عنوان مثال منشی مطب) درخواست کنیم که در مدت گفت و گو با بیمار،خللی در مصاحبه ایجاد نکنند. به عنوان مثال یک پزشک بهتر است در مطب خود به صورت خصوصی و به دور از مزاحمت سایرین این گفت و گو را با بیمار انجام دهد. بنابراین تلاش نماییم تا به دو اصل اساسی در این زمینه توجه داشته باشیم.

۱)ایجاد محیطی امن برای بیمار

۲)توجه و تمرکز کامل بر صحبت های بیمار

ارزیابی کردن اطلاعات بیمار

دانش بیماران در خصوص بیماری خود متفاوت است. عده ای به دلایل شخصی بر تمامی جزییات بیماری خود  احاطه دارند. اما تعدادی از بیماران هم هستند که اطلاعات کمی دارند. بنابراین لازم است که ابتدا ارزیابی در خصوص دانش بیمار صورت گیرد. به عنوان مثال پزشک می تواند سوال نماید که:

در مورد بیمار خود چه میدانید؟

آیا سوالی در ذهن شما هست که در مورد بیماریتان هنوز پاسخ داده نشده باشد؟

با این روش می توان عملکرد هوشمندانه تری را در رابطه با دادن خبر بد به بیمار پیش گرفت.

ارائه اطلاعات به اندازه ای که بیمار می خواهد

تعدادی بیماران تمایل دارند تا تمامی اطلاعات در مورد بیماری به آنها گفته شود ولی عده ای دیگر بر خلاف آن هستند در واقع اصلا فرمول قطعی و واحدی در این خصوص وجود ندارد و تصمیم گیری در این باره بر اساس خواست بیمار و همچنین تشخیص پزشک می باشد. بنابراین می توان در ابتدا از بیمار سوال پرسید که آیا وی می خواهد تمامی اطلاعات جزئی را در خصوص بیمار خود بداند یا اینکه می خواهد تنها یک تصویر کلی از بیمار خود در ذهن داشته باشد

شکستن خبر به قسمت های کوچکتر

اگر خبر بد به صورت کم کم به بیمار گفته شود پذیرش آن راحت تر خواهد بود. در واقع سعی نماییم تا فرصتی را برای بیمار به وجود آوریم تا پذیرش صحبت های ما برای او امکان پذیر تر باشد

چه چیزی به بیمار بگویم؟

در مورد سه موضوع زیر می توان با بیمار صحبت نمود تشخص،درمان و پیش آگهی(prognose) البته اغلب بیماران تمایل دارند تا ابتدا در خصوص پیش آگهی بیماری خود اطلاعاتی به دست آورند اما به طور کلی توصیه می گردد که در یک جلسه در مورد یک و یا حداکثر دو مورد صحبت شود به عنوان مثال اگر قرار است که با بیماری صحبت نماییم که به وسیله بیوپسی،سرطان ریه وی تشخیص داده شده است می توان در دو حیطه ی زیر با وی صحبت نمود.

۱)توضیح دادن نحوه تشخیص سرطان او

۲)بحث کردن در مورد گزینه های مختلف درمان

اهمیت دادن به احساسات بیمار

یک موضوع بسیار مهم توجه به احساسات بیماران و همچنین پاسخ مناسب به احساسات آنهاست. در واقع می توان گفت بخش بسیار مهمی از مدیریت دادن خبر بد به بیمار پاسخ مناسب به احساسات بیماران است.

البته تنها بیان این موضوع راحت است و مسلما اجرایی نمودن آن نیاز به تجربه و گفت وگوهای زیادی دارد. اما توجه داشته باشیم که توجه به احساسات بیماران تاثیر بسیار زیادی در نتیجه گفت و گو خواهد داشت.

اگر بیمار گریه کرد چه کار کنیم؟

گاهی اوقات ممکن است با وجود رعایت نکات گفته شده بیمار شروع به گریه کردن نماید بهترین اقدام در این لحظه صبر کردن تا اتمام گریه بیمار است. البته می توان به عنوان همدلی یک دستمال کاغذی را به بیمار داد. اما آنچه اهمیت دارد ترک نکردن بیمار و توجه کردن به او در زمان گریه است. در اغلب اوقات بیمار از ادامه دادن گریه خود در حضور پزشک خجالت می کشد و این گریه مدت زمان زیادی ادامه پیدا نمی کند. بنابراین منطقی ترین اقدام صبر کردن تا اتمام گریه بیمار است.

توجه به لحظه ی دادن خبر بد به بیمار

این موضوع را همیشه در ذهن داشت باشید که لحظه ای که شما خبر بد را به بیمار می دهید همواره در ذهن وی ثبت خواهد شد و در سال های آتی زندگی همیشه آن را به یاد خواهد آورد.

بنابراین توجه ویژه ای به شیوه و محتوای بیان خود داشته باشیم.

توجه به اصل همدلی و نه همدردی

همان طور که می دانید در حرفه ی پزشکی همدردی جایگاهی ندارد و تمامی برخوردهای ما با بیماران بر اساس همدلی صورت می گیرد.

در این شرایط توجه به همدلی چندین برابر می گردد زیرا بیمار اصلا در شرایط مساعدی قرار ندارد و تصور نمودن خود در شرایط بیمار هیچ گونه نتیجه ی مثبتی نه برای ما و نه برای بیمار به همراه ندارد. بنابراین همیشه همدلی را در دستور کار خود قرار دهیم.

احترام گذاشتن به جای ترحم

نکته ی مهم دیگر در زمان گفت وگو با این دسته از بیماران،برخورد با احترام با آن هاست. در واقع به گونه ای برخورد نشود که بیمار احساس کند ما نسبت به وی حس ترحم داریم بلکه بهتر است که یک رابطه ی محترمانه را صورت دهیم. زیرا در صورت ترحم به بیمار وی احساس ضعف و ناتوانی می کند که مطمعنا در ادامه روند درمان وی تاثیر منفی دارد. اما اگر برخوردی مبتنی بر احترام صورت دهیم،احساس اقتدار و توانمندی بیمار جهت مبارزه با بیماری خود افزایش می یابد.

بحث در مورد یک بیمار

بیوپسی گرفته شده از پانکراس یک آقای ۶۲ ساله،آدنوکارسینوما را گزارش می دهد. برادر این بیمار از شما خواهش می کند که به هیچ عنوان در این خصوص با بیمار صحبت نکنید زیرا اطلاع پیدا کردن وی از این بیماری،او را سریع تر از خود بیماری از بین خواهد برد. شما به عنوان پزشک بیمار چه تصمیمی را اتخاذ می نمایید.

نتیجه

ابتدا باید در نظر گرفت که درخواست برادر بیمار امری طبیعی است زیرا هیچ کس تمایل به دادن خبر بد به عزیزش را ندارد و احساس می کند اگر وی اطلاع پیدا کند،حال او وخیم تر می گردد.اما به چند دلیل نمی توان مطابق با صحبت برادر وی عمل نمود.

۱)نگفتن حقیقت به بیمار منجر به عدم اعتماد بین بیمار،خانواده و اعضای تیم درمان خواهد گردید. زیرا به احتمال زیاد بیمار در آینده از شرایط خود مطلع خواهد شد و مطمعنا پس از آن اعتمادی نسبت به تیم درمان نخواهد داشت که این امر منجر به اختلال در روند درمان وی خواهد گردید.

۲)گزینه های درمان باید توسط بیمار بررسی گردد و این بیمار است که تصمیم می گیرد کدام روند درمانی را پیش بگیرد بنابراین نیاز هست تا با وی در این خصوص مشورت شود.

۳)در ضمن بهتر است از خود بیمار سوال نماییم که تمایل دارد تا چه اندازه سایر اعضای خانواده از بیماری وی مطلع گردند.

این اقدامات منجر به ایجاد اعتماد بین بیمار و پزشک خواهد شد که نتیجه خود را در روند درمانی نشان خواهد داد.